सुपर नाडाल

सिद्धार्थ खांडेकर, प्रहार, रविवार, १५ सप्टेंबर २०१३

टेनिस जगतात रॉजर फेडरर आणि राफाएल नाडाल या दोन खेळाडूंचा दबदबा मोठा आहे. फेडरर पुरुष एकेरीत सर्वाधिक १७ ग्रँड स्लॅम विजेतेपदांचा धनी आहे राफाएल नाडालनं नुकतीच अमेरिकन ओपन स्पर्धा जिंकून ग्रँड स्लॅम अजिंक्यपदांची संख्या १३ वर नेलीये. जगभरात रॉजर फेडररचे चाहते नाडालच्या चाहत्यांपेक्षा कदाचित दीडपट असतील. पण ही दरी कमी होतेय. याचं एक कारण म्हणजे फेडरर अस्ताकडे निघालाय, तर नाडालचा खेळ पाहता तो अजूनही शिखराकडेच निघाल्यासारखा वाटतोय.

टेनिस जगतात चार ग्रँड स्लॅम स्पर्धाची महती वेगळ्यानं सांगायला नको. ऑस्ट्रेलियन ओपन, फ्रेंच ओपन, विम्बल्डन आणि अमेरिकन ओपन. यातही अनेक टेनिसपटूंमध्ये विम्बल्डन, अमेरिकन, ऑस्ट्रेलियन आणि फ्रेंच असा पसंतीक्रम असतो. विम्बल्डन स्पर्धा नैसर्गिक हिरवळीवर खेळवली जाते. अमेरिकन आणि ऑस्ट्रेलियन स्पर्धा सिंथेटिक कोर्टवर खेळवल्या जातात. फ्रेंच ओपन मात्र लाल मातीवर खेळवली जाते. ढोबळपणे असं म्हणता येईल, की विम्बल्डनच्या कोर्टवर ताकदीचा वापर अधिक होतो, कारण कोर्ट वेगवान असतं. फ्रेंच ओपनमध्ये चिकाटी (स्टॅमिना) आणि पेशन्सचा कस अधिक लागतो. ऑस्ट्रेलियन आणि अमेरिकन कोर्टवर काहीसा संमिश्र परफॉरमन्स द्यावा लागतो. सध्या पुरुष एकेरीत सर्वाधिक १७ ग्रँड स्लॅम विजेतेपदांचा धनी आहे स्विर्त्झलँडचा रॉजर फेडरर.

पण हा विक्रम स्पेनच्या राफाएल नाडालच्या दृष्टिपथात आहे. कारण नुकतीच अमेरिकन ओपन स्पर्धा जिंकून नाडालनं त्याच्या ग्रँड स्लॅम अजिंक्यपदांची संख्या १३ वर नेलीये. जगभरात (म्हणजे अर्थातच भारतातही) रॉजर फेडररचे चाहते नाडालच्या चाहत्यांपेक्षा कदाचित दीडपट असतील. पण ही दरी कमी होतेय. याचं एक कारण म्हणजे फेडरर अस्ताकडे निघालाय, तर नाडालचा खेळ पाहता तो अजूनही शिखराकडेच निघाल्यासारखा वाटतोय! अनेक तज्ज्ञांच्या मते नाडाल या खेळातला सर्वात महान होऊ शकतो. कारण त्यानं चारही कोर्टवर अजिंक्यपदं पटकावलीयेत. तशी ती रॉजर फेडररनंही पटकवलीयेत. मात्र दोघांच्या कामगिरीत फरक आहे. शिवाय फेडरर अस्ताला गेल्यानंतर, नोव्हाक जोकोविच आणि अँडी मरेसारखे तगडे प्रतिस्पर्धी असूनही नाडालचा सूर्य येथून अनेक र्वष तळपत राहील.

फेडररच्या भरारीच्या काळातही नाडाल त्याला हरवतच होता. आता या दोघांमधील द्वंद्वाची मजाही फारशी राहिलेली नाही. फेडररला पूर्वीच महान ही उपाधी मिळालेली आहे. पण तो ज्या नाडालशी सातत्यानं हरत होता, त्या नाडालला मात्र ती मिळण्यासाठी प्रतीक्षा आणि तपश्चर्या करावी लागली. फेडररनं २००३ मध्ये पहिली ग्रँड स्लॅम (विम्बल्डन) स्पर्धा जिंकली. नाडालही फार मागे नव्हता. त्यानं २००४ मध्ये पहिली ग्रँड स्लॅम (फ्रेंच ओपन) स्पर्धा जिंकली. खरं म्हणजे नाडाल आणि फेडरर यांच्यात एखाद्या ग्रँड स्लॅम स्पर्धेच्या अंतिम सामन्यातली ती पहिली झुंज होती. त्यावेळी नाडाल केवळ १७ वर्षाचा होता. त्यानं २००४ पासून केवळ २००९ चा अपवाद वगळता सर्व फ्रेंच ओपन स्पर्धा जिंकलेल्या आहेत. नाडालनं पहिली बिगर फ्रेंच ग्रँड स्लॅम स्पर्धा २००८ मध्ये जिंकली. त्यावेळी विम्बल्डनला अंतिम सामन्यात त्यानं रॉजर फेडररला एका अविस्मरणीय लढतीत ६-४, ६-४, ६-७, ६-७, ९-७ असा चार तास ४८ मिनिटांमध्ये विजय मिळवला. मुद्दा हा, की त्या विम्बल्डन अजिंक्यपदापर्यंत पाच फ्रेंच अजिंक्यपदं पटकवूनही नाडालला महान ठरवण्यास टेनिसरसिक आणि पंडित तयार नव्हते. कारण पॅरिसच्या लाल मातीवर यापूर्वीही अनेक उपटसुभांनी अजिंक्यपदं पटकवलेली आहेत. सर्जी ब्रुगेरा, गुस्ताव क्युएर्तन, आंद्रेस गोमेझ, गॅस्टन गॉडियो, हुआन कार्लोस फरेरो, अल्बर्ट कोस्टा यांनीही फ्रेंचव्यतिरिक्त कोणतीही ग्रँड स्लॅम स्पर्धा जिंकलेली नाही. ही सर्व मंडळी स्पेन आणि दक्षिण अमेरिका देशांमधली, मातीच्या कोर्टवर पोसली गेलेली. त्यामुळे मातीच्या कोर्टवर त्यांची दादागिरी समजण्यासारखी. मात्र या दादागिरीला टेनिसविश्वात फारशी प्रतिष्ठा आजही मिळत नाही. नाडालच्या बाबतीत काहीसं असंच घडत होतं. त्याच्या पाच फ्रेंच अजिंक्यपदांची मातब्बरी खंडीभर विम्बल्डन, अमेरिकन आणि ऑस्ट्रेलियन स्पर्धा जिंकलेल्या फेडररसमोर फारशी नव्हती. त्यामुळेच नाडालच्या कारकीर्दीत २००८ मधील विम्बल्डन अजिंक्यपद हा टर्निग पॉइंट ठरला.

त्यानंतर त्यानं बीजिंगला ऑलिंपिक सुवर्णपदक जिंकलंच (फेडररला वैयक्तिक ऑलिंपिक सुवर्णपदक मिळू शकलेलं नाही!). मग २००९ मध्ये ऑस्ट्रेलियन ओपन स्पर्धेच्या अंतिम लढतीत नाडालनं फेडररला पाच सेट्समध्ये हरवलं. त्या सामन्यानंतर फेडरर रडला, त्याची कारणं वेगळी होती. प्रथम विम्बल्डन आणि आता ऑस्ट्रेलियन हार्ड कोर्टवरही त्याला नाडाल हरवू लागला आणि खरोखरच आपलं साम्राज्य मोडीत निघाल्याची जाणीव फेडररला झाली होती. कारण नैसर्गिक हिरवळीइतकाच हार्डकोर्टवरही फेडररला त्या दिवसांमध्ये फार कोणी हरवू शकत नव्हतं. म्हणजे फेडररयुग संपून नाडालयुगाला सुरुवात झाली असंच वाटू लागलं होतं. पण एका बाबतीत नाडाल आजही फेडररची बरोबरी करू शकलेला नाही. टेनिस कोर्टवर या दोघांमधील रेकॉर्ड (नाडाल २१ विजय, फेडरर १० विजय) पूर्णपणे नाडालचं वर्चस्व सांगून जातं. पण फिटनेसच्या आघाडीवर फेडररची बरोबरी करणं नाडालला जमू शकलेलं नाही. दर दोन-तीन वर्षानी एकदा नाडाल दुखापतींमुळे दोन-तीन महिने घरी बसतो. या दुखापतीचा फटका नाडालला २००९ मध्येही बसला, त्यावेळी फ्रेंच ओपनमध्ये त्याला चौथ्या फेरीतच गाशा गुंडाळावा लागला होता.

गंमत म्हणजे नाडालला हरवणा-या रॉबर्ट सॉडरलिंगला हरवून त्या वर्षी फेडररनं फ्रेंच अजिंक्यपदाची संधी आयतीच साधली. ते फेडररचं आजवरचं एकमेव फ्रेंच अजिंक्यपद ठरलं. गेल्या वर्षी विम्बल्डन स्पर्धेनंतर नाडालच्या गुडघेदुखीनं पुन्हा उचल खाल्ली. त्यावेळी त्या स्पर्धेत तो दुस-याच फेरीत हरला. ऑलिंपिक, अमेरिकन ओपन आणि यंदाची ऑस्ट्रेलियन ओपन या स्पर्धाही तो दुखापतीमुळे खेळू शकला नाही. तब्बल सात महिने त्याला रॅकेटही धरावीशी वाटली नव्हती. त्यामुळे नाडाल संपला अशी चर्चा सुरू झाली होती. मात्र या सात महिन्यांमध्ये फिटनेस आणि कौशल्य यांवर त्यानं सारखीच मेहनत घेतली. ‘कमबॅक’नंतर त्यानं फ्रेंच ओपन जिंकलीच विम्बल्डनचा ठसठशीत अपवाद वगळल्यास (तो पहिल्याच फेरीत हरला) नाडालची कामगिरी नजरेत भरते. एकूण दहा विजेतेपदं. यातही इंडियन वेल्स, सिनसिनाटी आणि माँट्रियल येथील अजिंक्यपदं अधिक महत्त्वाची, कारण या स्पर्धा हार्डकोर्टवर खेळवल्या जातात. काँक्रिटच्या कोर्टवरही नाडालचे गुडघे शाबूत राहू शकले, याचा अर्थ त्यानं फिटनेसच्या समस्येवर मात केलीये, असा काढायला हरकत नाही. नाडालच्या सर्विसचा वेग आता अधिक वाढलेला दिसतो. त्याचा फोरहँडही अधिक ताकदवान झालाय.

राफाएल नाडाल आता पूर्वीपेक्षा अधिक ताकदवान आणि परिपूर्ण झालाय, असं त्याच्या चाहत्यांचं आणि प्रतिस्पध्र्याचंही मत बनलंय. १३ ग्रँड स्लॅम अजिंक्यपदांचं त्याला आश्चर्य वाटतं. पण ही संख्या अजून २० वर जाऊ शकेल, असा काहींचा अंदाज आहे. कदाचित ती अतिशयोक्ती ठरेल. कारण जोकोविच, मरे आणि स्वत:चा फिटनेस या ती आघाडयांवर त्याला लढायचंय. पण फेडररचा विक्रम मोडणं त्याच्यासाठी अशक्यप्राय नक्कीच नाही. तसं झाल्यास कदाचित लोक नाडालला फेडररपेक्षा श्रेष्ठ मानूही लागतील!

Source: http://prahaar.in/collag/133847